|
Genel Özellikleri
Soğanlı, yumrulu ve rizomlu süs bitkileri içinde en çok yetiştirilen bitkidir. Avrupa’da karanfilden sonra en çok fresia yetiştirilir. Ülkemizde az tanınmakla beraber son yıllarda üretimi artmıştır. Anavatanı Güney Afrika’dır. İlkbaharda çeşitli renklerle evlerimizi süsler. Güzel kokulu narin bir bitkidir. Fresia çiçekleri gövdenin sonunda 900' lik açıyla yer alan bir başağın üzerinde taşınırlar. Her başakta 8-10 kandil bulunur. Kandillerin çapı 5 cm kadardır.
Fresia güzel kokusu nedeniyle parfüm endüstrisinde kullanılır. Korm (soğan) özelliği bakımından glayöle benzer. Fresia'da korm dikildikten bir süre sonra üzerinde yeni bir korm gelişmeye başlar. Yeni korm eski kormun üzerinde gelişir. Çiçeklenme döneminde yeni kormun etrafında kormeller meydana gelir.
Fresia güzel kokusu nedeniyle parfüm endüstrisinde kullanılır. Korm (soğan) özelliği bakımından glayöle benzer. Fresia'da korm dikildikten bir süre sonra üzerinde yeni bir korm gelişmeye başlar. Yeni korm eski kormun üzerinde gelişir. Çiçeklenme döneminde yeni kormun etrafında kormeller meydana gelir.
Fresia bitkisinin ortalama boyu 50-75 cm'dir. Kesme çiçekçilikte uzunluk 35-50 cm, saksı çiçekçiliğinde ise 25-35 cm'dir.
Fresia'nın sıcaklık isteği az olması nedeniyle ısıtma giderleri azdır. Isıtılmayan seralarda da yetiştirilebilir.
Kesme Çiçek Yetiştiriciliğinde Fresia
Toprak ve Gübre İsteği
Fresia nemli toprakları sever. Suyu iyi tutan, drenaj yeteneği iyi olan, humus içeren ve pH’sı 6.5-7.2 olan hafif alkali ve kumlu toprakları tercih eder. Killi topraklarda da yetişmektedir. Ancak killi topraklarda yetişen fresia'ların boyları kısa, gövdeleri kalın olduğu için ekonomik değeri azdır.
Fresia topraktaki tuzluluğa karşı hassastır. Bu nedenle dikimden önce toprak incelenmeli tuzluluk kontrolü yapılmalıdır. Eğer toprakta tuz sorunu varsa toprak yıkanmalıdır.
Fresia dikiminden önce toprak hazırlığı yaparken, toprağa kimyasal gübre ve ahır gübresi katılabilir. Ancak ahır gübresi tuzluluk meydana getirebilir. Bu nedenle ahır gübresi kullanılırken dikkatli olunmalıdır.
Fresia kasa veya saksılarda yetiştirilecekse en uygun harç hazırlanmalıdır. Harç karışımı şu şekilde hazırlanabilir.
2 kısım bahçe ya da orman toprağı
1 kısım yanmış çiftlik gübresi
1 kısım dişli dere kumu
Yanmış çiftlik gübresi yerine torf, dişli dere kumu yerine iri perlit kullanılabilir.
Dikim yapılacak toprak mutlaka steril edilmelidir. Sterilizasyon kimyasal maddelerle yapılır. Dikimden önce kimyasal maddeden çıkan zehirli gazların uçup gitmesi beklenmelidir. Her dikimde mutlaka taze toprak kullanılmalıdır. Bir kez fresia üretilen toprak 3 yıl kullanılmamalıdır.
Sterilizasyon sonrası 1 m3 harca 2-2.5 kg süper fosfat ve 2 kg potasyum sülfat iyice karıştırılarak temel gübreleme yapılmalıdır. Harç hazırlanırken torf kullanılmışsa 70-150 kg/da triple süper fosfat, 130-350 kg/ da potasyum sülfat, 80-240 kg/da magnezyum sülfat ve 15-30 kg/da amonyum nitrat gerekebilir. Kesin rakamlar harç analizi yapıldıktan sonra verilmelidir.
Dikim Şekli ve Mesafesi
Fresia kormları sera yastıklarına veya saksılara dikilebilir. Dikim yastıklara yapılacaksa yastıkların genişliği 1-1.20 m. olarak hazırlanmalıdır.
Dikim sıklığı bitki çeşidine göre değişiklik gösterir. Ayrıca dikim yapılırken, zamanı ve korm boyu dikkate alınmalıdır. Yaz ve kış dikimi yapılan kormların yaprak gelişimleri arasında önemli farklılıklar vardır.
Sonbaharda çiçek almak için ilkbaharda, ilkbaharda çiçek almak için eylül ayında dikim yapılmalıdır. Fresia düşük sıcaklıkta yetişen bitki olduğu için üretim genellikle kış aylarında yapılır.
Gevşek ve kumlu topraklarda dikim, derin yapılmalıdır. Hafif topraklarda dikim derinliği genel olarak kormlar (soğanlar) için 5 cm, kormeller (yavru soğanlar) için de 3,5 cm kadar olmalıdır. Dikim mesafesi ise soğan büyüklüklerine göre değişir. Yavru soğanlarda sıra arası mesafe 5 cm iken, büyük soğanlarda mesafe 10-15 cm kadar çıkar.
Fresia serada yeterli ışık bulunmadığı veya sera içi sıcaklığının yüksek olduğu durumlarda saksıda yetiştirilebilir. Bu durumda kormlar dikimden önce 130-150 C'de üç hafta süreyle depolanırlar. Sonra saksılara dikilen kormlar sera içinde sıcaklığı 130-150 C olan bölümlere yerleştirilir. Burada dört hafta bekletilir. Saksılar seraya yerleştirilirken, sera toprağı steril edilmemişse naylon bir örtü üzerine steril saksı harcı konulmalıdır. Daha sonra saksılar buraya yerleştirilmelidir.
EKOLOJİK İSTEKLER
Sıcaklık
Fresia bitkisinin çiçeklenmesi ve gelişmesi üzerine en etkili faktör sıcaklıktır. Sıcaklık 14-180 C' de iken gelişme en hızlıdır. 180 C’nin üzerindeki sıcaklıklarda çiçeklenme gecikir. Bitki uzayıp fazla yaprak oluşturur. Sıcaklık uzun süre yüksek kalırsa çiçeklenme olmaması söz konusudur.
9-120 C gibi düşük sıcaklıklarda da çiçeklenme gecikebilir. Bunun yanında yapraklar ve çiçek sapı kısa kalabilir.
Soğan dikildikten sonra önce yapraklar daha sonra çiçekler oluşur. Gelişim periyodu bitip çiçeklenme periyodu başladığında yapraklanma durur. Bu dönemde sıcaklık yüksek olursa yaprak sayısı artar, çiçeklenme gecikir.
Işık
Işık etkisi söz konusu olduğunda gün uzunluğu dikkate alınmalıdır. Fresia bitkisinin gelişiminde gün uzunluğu sıcaklık kadar etkili değildir. Yapılan çalışmalar bazı çeşitlerde gün uzunluğunun etkili olduğunu, bazılarında ise etkili olmadığını ortaya çıkarmıştır. Kısa günlerde çiçeklenmenin hızlandığı, uzun gün koşullarında ise çiçek sayısının azaldığı görülmektedir.
Fresia gelişiminde ışık yoğunluğu önemlidir. Işık yoğunluğunun az olduğu dönemlerde çiçek tomurcuğu sayısı azalır. Düşük ışık yoğunluğu ile birlikte sıcaklıkta yükselirse bitkiler zayıf gelişim gösterirler. Yüksek ışık yoğunluğu çiçek tomurcukları ve yan tomurcukların gelişmesini teşvik eder. Yüksek ışık yoğunluğu ve yüksek sıcaklık birlikte olursa çiçek kalitesi düşer.
Nem
Orantılı nemin fresia' lar üzerindeki etkisi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Geniş nem dalgalanmalarından kaçınılması gerekir. Sıcaklık nem dalgalanmalarını etkilediği için fresialara zarar verebilir. Fresiaların nemden etkilenmemesi için uygun zamanda gölgeleme ve karartma yapılması gerekmektedir. Güneşli havalarda seralarda orantılı nemin sağlanabilmesi için bitkiler üzerine su püskürtülmeli ve gölgeleme yapılmalıdır. Kış günlerinde ise sera içinde nem oranı yüksek olacağından havalandırma yapılmalıdır. Aksi takdirde nem bazı hastalıkların olmasına yol açabilir.
Havalandırma
Sera içindeki yüksek sıcaklığın ve nemin sebep olduğu hastalıklardan korumak için havalandırma yapılmalıdır. Havalandırma bitkinin gelişmesini teşvik eder.
Fresia' ların yaz mevsiminde yetiştirilmesinde havalandırma çok önemlidir. Seralarda uygun bir havalandırma sistemi kurulmalıdır.
KÜLTÜREL İŞLEMLER
Sulama
Dikimden hemen sonra sisleme yöntemiyle her gün sulama yapılmalıdır. Sürgünler çıkana kadar sulama bu şekilde devam eder. Sürgünler çıktıktan sonra damlama sulama yapılmalıdır. Kışın fresia yetiştiriciliğinde botrytis hastalığından korunmak için sulamaya dikkat edilmelidir. Yaz mevsiminde fresia yetiştiriciliği yapılacak ise yağmurlama şeklinde sulama yapılmalıdır.
Gübreleme
Dikimden önce toprağın ihtiyacına göre temel gübreleme yapılmalıdır. Dikimden sonra yetişme tekniğine göre uygun zamanlarda gübreleme yapılır.
Gübrelemede kimyasal gübrelerin yanında çok olmamak kaydıyla ahır gübresi de kullanılabilir. Fresia yetiştiriciliğinde fosfat içeren gübreler kullanılmamalıdır.
|